Erfbelasting 2024: vrijstellingen en tarieven

Erfbelasting is een belasting die wordt geheven over de erfenis die iemand ontvangt na het overlijden van een familielid of dierbare. Een andere naam voor erfbelasting is successierecht. Successie betekent opvolging.

In Nederland zijn er specifieke regels en tarieven vastgesteld voor de erfbelasting. De wet die dit regelt heet de Wet op Schenk- en Erfbelasting (Successiewet 1956). Die wet gaat dus ook over schenkingen. Hierover hebben we een apart artikel geschreven. Hieronder gaan we in op de belangrijkste aspecten van erfbelasting in Nederland.

Wat is een erfenis?

Onder een erfenis vallen alle bezittingen én schulden die een overledene achterlaat. De erfbelasting wordt geheven over de waarde van alle bezittingen na aftrek van de schulden van de overledene op het moment van overlijden. De overledene moet bij overlijden in Nederland wonen of de Nederlandse nationaliteit hebben en minder dan 10 jaar in het buitenland wonen.

Vrijstellingen erfbelasting in 2024

Is er sprake van een testament? Check dan allereerst of de erfenis of het legaat ‘vrij van recht’ is. Zo ja, dan hoeft degene die de erfenis of het legaat krijgt niet zelf erfbelasting te betalen. Dat betalen de andere erfgenamen .
De hoogte van de erfbelasting is afhankelijk van de waarde van de erfenis en van de relatie tussen de overledene en de erfgenaam. In Nederland gelden verschillende tarieven en vrijstellingen voor partners, kinderen, kleinkinderen en overige erfgenamen. De erfbelasting wordt dus alleen geheven over het geërfde bedrag dat hoger is dan de vrijstelling. Voor het berekenen van te betalen erfbelasting heeft de Belastingdienst een rekentool ontworpen.

Vrijstellingen voor personen in 2024

•   Partners:
Echtgenoten en geregistreerde of samenwonende partners zijn tot € 795.156 vrijgesteld van erfbelasting (2023: € 723.526). Zij betalen dus over het algemeen geen belasting over de erfenis die zij ontvangen.

Let op: is er recht op een lijfrente- of pensioenuitkering zoals een nabestaandenpensioen? Of kreeg u die al, maar wordt deze uitkering door het overlijden hoger? Dan kan de Belasting in bepaalde gevallen een deel daarvan aftrekken van de vrijstelling. Dit heet pensioenimputatie. Er is daarbij altijd recht op een minimale vrijstelling. In 2024 is dat € 205.420 (2023: € 186.915). Over de lijfrente of het pensioen zelf betaalt u geen erfbelasting. Alleen de vrijstelling wordt dus lager. Overigens tellen AOW en pensioen uit de Anw (Algemene nabestaandenwet) niet mee. Die uitkeringen hoeft u dus niet op te geven voor de erfbelasting. 

•   Kinderen en kleinkinderen:
Ook voor kinderen en kleinkinderen gelden tarieven die variëren afhankelijk van de waarde van de erfenis. De vrijstelling voor belastingvrij erven is € 25.187 (2023: € 22.918). Dit geldt ook voor pleeg- en stiefkinderen.

•   Achterkleinkinderen en overige erfgenamen:
Voor achterkleinkinderen en andere erfgenamen (bijvoorbeeld een broer of vriend) gelden hogere tarieven dan voor kinderen. Bovendien is de vrijstelling een stuk lager: € 2.658 (2023: € 2.418).

•   Kind met een beperking:

Voor kinderen met een beperking geldt een hogere vrijstelling van € 75.546 (2023: € 68.740). Hiervoor gelden wel 2 voorwaarden:

- De overledene zorgde voor meer dan 50% in het levensonderhoud

- Het kind is niet in staat om de komende 3 jaar met werk de helft te verdienen als gezonde leeftijdgenoten.

•   Ouder(s):

Voor ouders is de vrijstelling € 59.643 (2023: € 54.270). Als beide ouders erven van een overledene dan gelden zij als 1 persoon. Er is dus geen recht op dubbele vrijstelling.
Dit geldt zowel voor partners die getrouwd of geregistreerd partners zijn, ook als zij gescheiden van elkaar leven. Is er scheiding van tafel en bed aangevraagd bij de rechtbank? Dan geldt de vrijstelling wel voor elke voormalig partner. 

Voor wie samenwoont zijn de voorwaarden uitgebreider. Partner zijn voor de erfbelasting geldt als tenminste 6 maanden voor het overlijden als alle volgende voorwaarden waar zijn:

- Er is een notarieel samenlevingscontract, met daarin wederzijdse zorgverplichting.

- Beide partners zijn meerderjarig

- Beide partners staan ingeschreven op hetzelfde adres in de BRP (Basisregistratie Personen) of in een soortgelijke registratie in het buitenland.

- De partners zijn geen bloedverwanten (familie) in rechte lijn. Dus bijvoorbeeld geen vader en dochter of grootmoeder en kleinzoon. 

Hierop gelden wel een aantal uitzonderingen. Kijk hiervoor op de site van de Belastingdienst.

- Er is geen andere persoon die voor de erfbelasting partner is.

Is er geen notarieel samenlevingscontract? Dan ziet de Belastingdienst u als partners als u tenminste 5 jaar op hetzelfde adres staat ingeschreven. Dit geldt ook als het samenwonen tegen de eigen wil is gestopt, bijvoorbeeld door opname van een van de partners in een verpleeghuis of kliniek.

Andere vrijstellingen

Er zijn nog meer vrijstellingen voor de erfbelasting:

• Eenmalige uitkering van de werkgever van de overledene. Deze mag niet hoger zijn dan 3 maal het laatste maandloon van de overledene.

• Een erfenis uit het buitenland is vrij van erfbelasting als de overledene geen Nederlander was. Of als Nederlander meer dan 10 jaar in het buitenland woonde.

• Een goed doel dat geldt als ANBI-instelling hoeft ook geen erfbelasting te betalen.

Op zoek naar de beste vermogensbeheerder?

Bent u op zoek naar de voor u beste vermogensbeheerder?

Vraag dan gratis en geheel vrijblijvend een SelectieRapport aan. Per e-mail ontvangt u een selectie van goede vermogensbeheerders die het beste passen bij uw persoonlijke situatie, wensen en voorkeuren.

Gratis Selectierapport

Tarieven erfbelasting

De belastingtarieven voor erfbelasting worden meestal jaarlijks aangepast. De hoogte is afhankelijk van de waarde van de erfenis én van de relatie tot de overledene. Voor 2024 gelden de volgende tarieven:

Voor 2023 gelden de volgende bedragen voor de waarde van de erfenis:

• € 0 - € 138.642

• € 138.642 en meer

De percentages zijn in 2023 hetzelfde als in 2024.

Goederen erven

Erfbelasting geldt niet alleen voor geld maar ook voor specifieke goederen, zoals een eigen woning. Bij het bepalen van de erfbelasting over een eigen woning kunt u kiezen uit de WOZ-waarde in het jaar van of na overlijden. Hier gaat de eventuele hypotheekschuld vanaf. Het is mogelijk om voordat u aangifte doet met de Belastingdienst te overleggen over de waarde van onroerend goed.

De erfbelasting moet ook betaald worden als de partner nog in het huis woont. Als er een of meerdere kinderen zijn, erven die in principe net zoveel als de ouder op basis van het wettelijk erfrecht (zie ook het commentaar van Ramon Wernsen aan het eind van dit artikel). Omdat het geld ‘in de stenen’ zit en vaak niet direct beschikbaar is, kan dit problemen geven. De langstlevende partner zal namelijk vaak de erfbelasting voor de kinderen moeten betalen als die dat zelf niet kunnen. En hun vrijstelling is veel lager dan die van de partner. Dit is te voorkomen via een zg. ‘op- of afvullegaat’ in het testament. 

Bij een opvullegaat kan de langstlevende ouder kiezen voor een andere dan de wettelijke verdeling, zodat elk kindsdeel onder de vrijstelling voor kinderen blijft. Bij een afvullegaat gebruik je de partnervrijstelling en de tariefvrijstelling zo optimaal mogelijk. Alle tariefschijven worden allemaal optimaal gevuld.

Van andere goederen zoals een auto geldt meestal de marktwaarde. Voor auto’s wordt de ANWB/BOVAG koerslijst gebruikt. Voor huizen, auto’s en andere zaken heeft de Belastingdienst een online overzicht van de waardebepaling. 

Goede voorlichting en financiële planning cruciaal

Het zal duidelijk zijn dat dit alles juridisch in goede banen geleid moet worden. Er spelen nog meer zaken een rol bij een goed testament. Zoals de zg. schenking op papier, de tweetrapsmaking, de AWBZ-clausule voor zorgkosten, het kleinkindlegaat, de uitsluitingsclausule, de ontervingsclausule, de niet-opeisbaarheidsclausule, en de voogdijclausule, waar we hier verder niet op in kunnen gaan. Een fiscaal adviseur of notaris kan hierbij helpen.

Een onderneming erven

Voor het erven van (aandelen in) een onderneming gelden speciale regels. Neem dit zeker mee bij het opstellen van een testament. Hierbij speelt de BOR (Bedrijfsopvolgingsregeling) een belangrijke rol. Dit is juridisch en fiscaal zeer specifiek. Er is politiek ook nog het nodige over te doen. Dit is voer voor specialisten dus vraag hierbij altijd advies van een professional.

Aangifte en Betaling

Na een overlijden moeten erfgenamen aangifte doen voor de erfbelasting bij de Belastingdienst. De aangifte moet binnen 8 maanden na het overlijden worden ingediend. In sommige gevallen is 5 maanden uitstel mogelijk.

Na het indienen van de aangifte berekent de Belastingdienst het verschuldigde bedrag aan erfbelasting. Dit bedrag moet binnen zes weken na ontvangst van de aanslag betaald zijn. In bepaalde gevallen is ook hier uitstel mogelijk. Zolang de aanslag onherroepelijk is, kun je een aangepaste aangifte doen. Bijvoorbeeld als blijkt dat je een fout hebt gemaakt.

Op de site van de Belastingdienst staan alle vormen van uitstel, kwijtschelding en hoe je dit aanvraagt.

Schenkingen en Erfbelasting

Soms proberen mensen de erfbelasting te verminderen door tijdens hun leven al schenkingen te doen aan hun erfgenamen. Er gelden echter specifieke regels en vrijstellingen voor schenkingen. Bekijk deze goed om onbedoelde belastingproblemen te voorkomen. Over schenkingen hebben we een [apart artikel] geschreven. Om dit in goede banen te leiden is professioneel advies van bijvoorbeeld een notaris en/of fiscaal specialist zeker aan te raden.

Erfbelasting, complexe materie

Erfbelasting in Nederland is een complex onderwerp met verschillende tarieven en vrijstellingen, afhankelijk van de relatie tussen de overledene en de erfgenaam. Het is van groot belang dat erfgenamen zich goed laten informeren over de regels en mogelijkheden om de erfbelasting te optimaliseren, zoals via een (levens)testament. Een goede planning en raadpleging van een belastingadviseur en/of notaris kunnen helpen om de financiële lasten bij overlijden te minimaliseren.

Hoe kijkt financieel planner Ramon Wernsen van Vermogensbeheer.nl naar erfbelasting?

"Mijn belangrijkste tip is eigenlijk: kijk serieus en tijdig naar je testament. Hierin kun je namelijk zeer veel regelen om de erfbelasting zo laag mogelijk te houden. Helaas is het ingewikkelde materie omdat bijvoorbeeld ook de schenkbelasting en de vermogensbelasting een rol kunnen spelen. Dit allemaal zo optimaal mogelijk regelen is niet iets dat je even snel doet.” aldus Wernsen. Hij vervolgt: “Als ik 3 dingen mag noemen, kijk dan bij het opstellen van het testament sowieso naar het type testament en naar flexibele erfstelling en de flexibele renteclausule. Je kunt dan namelijk o.a. rekening houden met de toekomstige erfbelasting die je moet betalen als de langstlevende partner ook overlijdt. Het is echt een kwestie van heel goed financieel plannen.” 

Dit klinkt allemaal heel rationeel. Gaat het in de praktijk wel zo? Wernsen: ”Wat we vaak zien, is dat er tussen ouders en kinderen of andere erfgenamen niet veel over de erfenis gesproken wordt. Het is toch een beetje taboe en natuurlijk ook verdrietig. Maar zeker als je enig vermogen hebt, is het zaak hier serieus naar te kijken. Neem bijvoorbeeld ook het erven van een bedrijf of een schenking op in het testament. Bewustwording is belangrijk. Uiteraard kosten een financieel planner en een notaris geld. Maar dit weegt ruimschoots op tegen de belastingbesparingen. Nodig altijd meerdere kandidaten uit om te bepalen met wie je in zee gaat.”

door Ramón Wernsen

Ramón is sinds 1996 actief als Financieel Planner en is auteur van vele artikelen en boeken en als docent verbonden aan het Erasmus Instituut voor Financiële Planning in Rotterdam. Bij Vermogensbeheer.nl helpt hij als vermogensplanner klanten met het herstructureren van hun vermogen en vermogensplanning.

Op zoek naar de beste vermogensbeheerder?

Bent u op zoek naar de voor u beste vermogensbeheerder?

Vraag dan gratis en geheel vrijblijvend een SelectieRapport aan. Per e-mail ontvangt u een selectie van goede vermogensbeheerders die het beste passen bij uw persoonlijke situatie, wensen en voorkeuren.

Gratis Selectierapport